Γιώργος Μόσχος

---

---

(for English scroll down)

Ξημέρωσε. Μουντές οι πρώτες ακτίνες της μέρας. Η καλημέρα από τα σπουργίτια της αυλής μου έρχεται να διαβεβαιώσει ότι ο χρόνος δεν σταμάτησε και ο ήλιος κίνησε απτόητος και πάλι για το ταξίδι του.

Σημαντική η μέρα σήμερα, καθώς σταμάτησε ο χορός των πονοκεφάλων και των πυρετών των τελευταίων ημερών και νοιώθω πάλι επί τέλους υγιής. Σηκώνομαι. Σταματώ στον καθρέφτη του διαδρόμου, κοιτάζω αφηρημένα αυτό το γνωστό μου πρόσωπο, διαβάζοντας τις μικρές του χαρακιές που η μάχη των ημερών τις κάνει να φαίνονται εντονότερες.

«Κι αν ήσουν εσύ;» μονολογώ. Στα θέματα υγείας, δεν βρίσκεται κανένας στο απυρόβλητο. Και ίσως αυτός ο καιρός που περνάμε με την παγκόσμια πανδημία, είναι αφορμή για να αξιολογήσουμε τις επιλογές μας, να αντιληφθούμε πόσο μικροί είμαστε, να κοιτάξουμε καλύτερα τους γύρω μας, όσους μπορούμε να βλέπουμε αλλά και εκείνες και εκείνους τους αθέατους άλλους.

Περπατώ στους χώρους του σπιτιού μου, ρίχνω μια γρήγορη ματιά στις άπειρες εκκρεμότητες που με περιβάλλουν σε κάθε γωνιά, όσα έχω να κάνω και δεν πρόλαβα ακόμη να κάνω, τακτοποιήσεις, οργανώσεις, διαβάσματα, γραφές… Πλούτος, που μέσα στην επιβεβλημένη κοινωνική μοναξιά των ημερών φαντάζει υπόσχεση «παρέας».

Επιστρέφω στο αντίκρισμα του εαυτού. Μου χαμογελώ. «Τα κατάφερες». Κι όμως υπάρχουν γύρω μου χίλιοι ανοιχτοί λογαριασμοί…

Ο νους μου πάει στο τελευταίο μου ταξίδι στη Λέσβο, μέσα του Μάρτη. Πήγαμε με το  Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση να εμψυχώσουμε τους συναδέλφους μας εκπαιδευτικούς που δίνουν τον αγώνα για την ισότιμη εκπαιδευτική και κοινωνική συμμετοχή των παιδιών προσφύγων, αντιστεκόμενοι και αντιστεκόμενες σε ρατσιστικές λογικές, πολιτικές και καθημερινές πρακτικές. Να δυναμώσουμε την αλυσίδα της αλληλεγγύης.

Σκέφτομαι τα φοβερά παιδιά της ζούγκλας της Μόριας που τα συνάντησα εκεί, στη δική τους αντίσταση, και τα θαύμασα να παίζουν βόλους και να αμολάνε αυτοσχέδιους αετούς φτιαγμένους από πλαστικές σακούλες, δίπλα στις σκηνές που έμελλαν να γίνουν το καινούριο σπιτικό τους, με άγνωστο χρονικό ορίζοντα.

Στο μυαλό μου έρχονται παιδιά και έφηβοι με και χωρίς τις οικογένειές τους στις δεκάδες δομές φιλοξενίας προσφύγων της χώρας, εκεί που έχει ήδη επιβληθεί με τον πιο απότομο τρόπο ο κοινωνικός αποκλεισμός των νέων κυβερνητικών σχεδίων ή κυριαρχεί ο φόβος ότι μια τυχόν εμφάνιση του ιού θα θέσει σε εφαρμογή αυτά τα σχέδια και θα κόψει τελείως το δρόμο προς την κοινωνία. Η αίσθηση του «κλειδωμένοι μέσα» και μάλιστα αγκαλιά με τον ιό, δεν μπορεί παρά να είναι ασφυκτική.

Ο νους μου πάει και στις φυλακές, εκεί που έτσι και αλλιώς η έξοδος δεν παίζει, τις ποινικές φυλακές αλλά και τις νέες «φυλακές», αυτές όπου πλέον οδηγούνται όλοι οι φυγάδες άτομα και οικογένειες που εισέρχονται στη χώρα, στερούμενοι βάσει απόφασης της κυβέρνησης του διεθνώς κατοχυρωμένου δικαιώματος τους να καταθέσουν αίτημα ασύλου. Και σύμφωνα με μαρτυρίες, διαβιούν σε συνθήκες απάνθρωπες και εξευτελιστικές.

Χρειάζεται αγώνας, για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των ανθρώπων που δυστυχούν δίπλα μας, αλλά και για να αποτρέψουμε τα χειρότερα: μια κοινωνία φόβου και μίσους του κάθε ξένου και διαφορετικού.

Έχουμε άραγε εργαλεία για να πείσουμε τη νέα γενιά ότι με δηλητήριο δεν γιατρεύονται οι πληγές και για να της δείξουμε να καταλάβει και να αναπτύξει μια άλλη στάση, νοιαξίματος, ειρηνικής συνύπαρξης, αλληλοσεβασμού και συμφωνιών για την άσκηση των δικαιωμάτων εκ μέρους όλων; Μπορούμε να βάλουμε το θέατρο και τις παραστατικές τέχνες περισσότερο στην υπηρεσία της καλύτερης γνωριμίας με τις άλλες και τους άλλους; Συνειδητοποιούμε πόσο μια τέτοια συμπεριληπτική παιδαγωγική προσέγγιση είναι αναγκαία για τη συνοχή και την ευημερία της κοινωνίας;  

Νοιώθω χαρά και ευγνωμοσύνη, όχι μόνο γιατί σήμερα νοιώθω ξανά τόσο υγιής, αλλά κυρίως γιατί έχω κοντά μου τα δίκτυα ανθρώπων, αλλά και τα εργαλεία τους, όπως το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, που μέσα στη δυσκολία έπαυσε μεν προσωρινά τις δια ζώσης συναντήσεις, αλλά εντείνει τις διαδικτυακές και ετοιμάζεται για τον μεγάλο αγώνα, της εμψύχωσης, της προώθησης της δημιουργικής έκφρασης και της ενδυνάμωσης των δικαιωμάτων.

Τα μέτωπα νοιώθω ότι είναι αναρίθμητα. Η κοινωνία δεν θα έλεγες ότι έχει σύσσωμη ανοικτές τις αγκάλες της σε πρόσφυγες, αλλόθρησκους, Ρομά, ανάπηρους, αστέγους και αναξιοπαθούντες. Όμως η συμπερίληψη τους είναι ηθικό και νομικό της καθήκον. Ιδίως στην εκπαίδευση αποτελεί βασική αρχή που μπορεί να αποδώσει πολλαπλά οφέλη σε όλα τα παιδιά. Αρκεί να γίνεται συστηματικά και με κατάλληλη υποστήριξη.   

Τα σπουργιτάκια μου δεν λένε να σταματήσουν το πρωινό τους τραγούδι. Οι γείτονες στα γύρω σπίτια και διαμερίσματα ξυπνούν σιγά σιγά, κάποιοι θα φύγουν με βιάση για δουλειά, οι πιο πολλοί όμως θα περάσουν άλλη μια μέρα στο σπίτι, και θα αναμετρηθούν με τις αντοχές τους, την ποιότητα των σχέσεων τους, τους φόβους τους, αλλά και τις ιδέες για να επιβιώσουν την επόμενη μέρα.

Αυτή τη μέρα χρειάζεται να σκεφτούμε καλύτερα, όχι το πώς θα αποφύγουμε τους αθέατους άλλους, αλλά το πώς θα μπορέσουμε να ζήσουμε καλύτερα αντάμα, στην ίδια κοινωνία, ανακαλύπτοντας αλλά και αποκαλύπτοντας όλοι και όλες τον καλύτερό μας εαυτό, με κατανόηση και σεβασμό στον εαυτό των άλλων.

---

Quarantine with my thoughts to the invisible others

Α new day has dawned. The first hazy sunrays appear. Good morning tweets from the sparrows in my yard come to assure me that time has not stopped and the sun has fearlessly begun its journey one more time.

Today is an important day, as I feel healthy again. The “dance” of fever and headache of the last days has finally stopped. I get up. I stop in front of the hallway mirror and look abstractly at this familiar face of mine, reading its little wrinkles, now intensified by the battle of the previous days.

"It could be me; it could be you" I tell myself. In matters of health, no one is immune. And maybe this time of a global pandemic is a good occasion to evaluate our life choices, realize how small and weak we are, look closely at those around us; those whom we can see and those we cannot see, the invisible others.

I stroll around my house, taking a quick look at the endless pending issues that wait for me in every corner – things I have to do but haven't managed to do yet, arrangements, readings, writings… A sort of wealth, which, in the imposed social loneliness of our days, seems like a promise of "company".

I return to my mirror image. I reciprocate a smile. "You did it". And yet, a thousand ongoing challenges surround me.

My mind goes to my last trip to Lesvos, middle of March. We went there, together with the Hellenic Theatre/Drama and Education Network, to inspire our fellow teachers who are fighting for equal educational and social participation of refugee children, resisting racist logics, institutional and everyday practices. To strengthen the chain of solidarity together.

I think of the awesome kids of Moria's jungle I met there, in their own struggle for resistance, and admired them as I watched them playing with marbles or flying their self-made kites created from plastic bags, next to the tents that were meant to become their new home, indefinitely.

Then my mind goes to the children and teenagers settled in the dozens of refugee camps across the country, with or without their families; places where social exclusion – a result of recent governmental measures – is imposed in the most abrupt way; places overwhelmed by the fear that any outbreak of the virus will trigger the implementation of these measures and completely cut off their connection with society. The feeling of being "locked in" and entangled with a deadly virus on top, can only be suffocating.

My mind goes to prisons, where the exit of inmates is banned anyway; to penitentiaries and new "prisons" alike, where migrant and refugee individuals and families entering the country are now being driven to, deprived of their internationally guaranteed right to apply for asylum. In there, according to testimonies, the living conditions are inhuman and degrading.

It takes a huge struggle to claim the rights of the people who suffer next to us, and prevent the worst: a society of fear and hatred against foreigners and everything unfamiliar or different.

Do we have the tools to convince the younger generation that poison does not heal wounds? To help them understand and develop caring attitudes, approaches and practices for peaceful coexistence, mutual respect and agreement on the exercise of equal rights? Can we put theater and performing arts in the service of getting to know each other better? Do we realize to what extent such an inclusive pedagogical approach is necessary for the cohesion and prosperity of our society?

Today, I feel joy and gratitude, not only because I feel healthy again, but mainly because I have the human networks and their supportive tools at hand. For example, the Hellenic Theatre/Drama and Education Network, which, although having temporarily ceased its face to face meetings, it continues to organise online activities, preparing for the great struggle; that of animating children and youth to promote their creative expression and empowering them to understand and exercise their human rights.

The challenges are innumerable. Our society is far from lending a hand to refugees, persons of different religions, Roma, the disabled, the homeless or the afflicted. But their social inclusion is a moral and legal duty. Their educational inclusion, in particular, is a key principle that can bring multiple benefits to all children, as long as it is systematically implemented and appropriately supported.

My little sparrows won’t cease their morning song. My next-door neighbors are slowly waking up; some will leave in a hurry for work, but most of them will spend another day at home, confronted with their stamina, the quality of their family relationships, their fears, as well as their ideas and plans to survive the next day.

This day we need to think better, not how to avoid the invisible others, but how we can live together in the same society, discovering and revealing our best selves, in the spirit of understanding and respect for others.

---